Swimming pool to pond conversion

A disused former hotel pool next the esearch centre facilities at HCMR Anavissos, Greece: Potential for a pond restoration project? (Drone Photo by Manos Sperelakis, May 2017)

HCMR swimming pool to pond conversion/ Μετατροπή ξενοδοχειακής πισίνας σε λιμνίο για την περιβαλλοντική εκπαίδευση

HCMR, Anavissos, July 2017

This short proposal dwells on the potential, the benefits and opportunities in converting a former hotel pool into a pond for environmental education purposes (this draft proposal is published in Greek in order to assist in discussion and local action).


Μετατρέποντας μια ξενοδοχειακή πισίνα σε λιμνίο στο ΕΛΚΕΘΕ Αναβύσσου.

Εδώ θα αναφερθούμε στην ιδέα της μετατροπής μιας εγκαταλελειμμένης ξενοδοχειακής πισίνας σε «υγρότοπο» για την περιβαλλοντική εκπαίδευση. Η αρχική ιδέα είναι να προωθηθεί μια απολύτως μινιμαλιστική παρέμβαση ενώ στο μέλλον θα μπορούσε να γίνει μια πιο δημιουργική ανάπλαση (βλ. παραδείγματα στα παρακάτω links). 

Σκοπός και ιστορικό της ιδέας

Ο στόχος μας είναι η προσεκτική και σταδιακή δημιουργία χώρου περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που παρουσιάζει «φυσικά στοιχεία» υγροτοπικού περιβάλλοντος (λιμνίο, φυσική βλάστηση, άγρια χλωρίδα και μικρο-πανίδα) δίπλα στα κτήρια του ΕΛΚΕΘΕ στην Ανάβυσσο Αττικής.

Από την εποχή της εγκατάστασης μας στο νέο συγκρότημα Τρίτων στην Ανάβυσσο (καλοκαίρι 2002) η εγκαταλελειμμένη πισίνα του πρώην ξενοδοχείου έχει παραμείνει τελείως αδιαμόρφωτη. Γεμίζει με αβαθές νερό με τις χειμερινές βροχές και διατηρεί έναν εξελισσόμενο μικρό υγρότοπο - ένα "νέο οικοσύστημα" με το τεχνητό δάπεδο της πρώην πισίνας (novel ecosystem κατά Moyle). Έχουν αναπτυχθεί μερικά είδη υδρόβιων φυτών και ένας καλαμιώνας με ψαθιά, βούρλα και άλλα ιθαγενή υδρόβια φυτά που προφανώς έφεραν στην θέση αυτή τα μεταναστευτικά πουλιά. Δεν έχει γίνει ποτέ εκούσια παρέμβαση εισαγωγής ειδών από μέλη του ΕΛΚΕΘΕ. Η περιοχή έχει πολύ μεγάλο πληθυσμό από πρασινόφρυνους (Bufo viridis) ένα προστατευόμενο είδος αμφιβίου. Μια απρόσμενα συνάθροιση μικρο-πανίδας υδρόβιων εντόμων που περιλαμβάνει και αρκετά είδη λιβελούλων (οδοντόγναθα) δίνει ζωντάνια στα νερά. Το 2017 παρουσιάστηκαν και χρυσόψαρα (Carassius auratus). Για 15 χρόνια η "πρώην πισίνα" εμπλουτίζεται και εποικίζεται από διάφορα είδη που βρίσκουν νερό και ζωή. Στην περιοχή έχουν παρατηρηθεί να πίνουν νερό ή να τρέφονται περισσότερα από 15 είδη πουλιών (σουσουράδες, δασότρυγγες, φυλλοσκόποι, τσιροβάκοι, χελιδόνια, κ.α.). 

Προφανώς ως έχει σήμερα - στους περισσοτέρους από εμάς- θυμίζει... "χαβούζα και πολλοί φοβούνται για τα κουνούπια". Υπάρχουν όμως κάποιοι από τον Τομέα Εσωτερικών Υδάτων όπως και ορισμένοι βιολόγοι και περιβαλλοντολόγοι του Ινστ. Ωκεανογραφίας που "απολαμβάνουν" το «λιμνιο του ΕΛΚΕΘΕ».

Έχουν γίνει συζητήσεις και σκέψεις - μεταφέρουμε μερικές πρόχειρα και ανεπίσημα εδώ. 

Περιορισμοί 

Υπάρχουν κάποιοι πολεοδομικοί περιορισμοί για αυτό σε αυτό το δοκιμαστικό στάδιο σχεδιασμού θέλουμε να κινηθούμε πολύ προσεκτικά και λιτά χωρίς νέες κατασκευές, και ουσιαστικά χωρίς καμία σημαντική δομική αλλαγή.

Αρχικό σχέδιο

Τα βασικά βήματα για το πρώτο στάδιο ανάπτυξης έχουν ως εξής:

α) βαφή του δαπέδου και τοιχίων της πρώην πισίνας σε γήινα χρώματα - καφέ και πράσινο- για να δοθεί η εντύπωση φυσικού εδάφους-βλάστησης.

β) Επένδυση τοιχίων της πισίνας με κοινά καλάμια ή καλαμωτές για να την προσομοίωση τους σε «καλαμιώνα».

γ) Παρακολούθηση των νερών και απομάκρυνση της άλγης - πειραματική διαχείριση το λιμνίου με εισαγωγή ψαριών για την μείωση των κουνουπιών καθώς και άλλον πιλοτικών ενεργειών προσαρμοζόμενης διαχείρισης. Θα υπάρξουν και πειραματικές παρεμβάσεις για την διαχείριση-μείωση των κουνουπιών (συνεργασία με ειδικούς εντομολόγους).

Θέματα

Κουνούπια. Στην περιοχή Σαρωνίδας-Αναβύσσου υπάρχουν για μεγάλο διάστημα χρόνου σημαντικοί πληθυσμοί κουνουπιών, στο ΕΛΚΕΘΕ αυτό ΔΕΝ οφείλετε αποκλειστικά στην πισίνα/λιμνίο. Αρδεύονται κήποι και υπάρχουν πολλές μικρές επιφάνειες νερού που αποτελούν ανενόχλητους χώρους αναπαραγωγής κουνουπιών. Αντίθετα η πισίνα-λιμνίο έχει τα τελευταία 15+ χρόνια μετατραπεί σε "ζωντανό οικοσύστημα" - ήδη υπάρχει σημαντικός αριθμός εντομοφάγων ζώων εκεί- εντόμων, αμφιβίων, πουλιών. Τα οδοντόγναθα (λιβελούλες) για παράδειγμα είναι μια σημαντική «βιολογική καταπολέμηση» κατά των πληθυσμών κουνουπιών.  

H αντίληψη ότι εξαφανίζοντας τους υγρότοπους φεύγουν και τα κουνούπια είναι βαθύτατα λανθασμένη. Πολυάριθμες έρευνες στο εξωτερικό δείχνουν ότι ένας υγιής υγρότοπος με πλούσιο τροφικό πλέγμα παράγει πολύ λιγότερα κουνούπια από τα ρηχά και κατακερματισμένα περιοδικά νερά «αποξηραμένου υγροτόπου» ή αρδευόμενων εκτάσεων όπου λείπουν οι φυσικοί θηρευτές των κουνουπιών (έντομα, ψάρια, αμφίβια, πουλιά). Οι υγρότοποι με πιο μόνιμη κάλυψη νερού δεν παράγουν τις μεγάλες ποσότητες κουνουπιών που χαρακτηρίζουν μικρές συλλογές πρόσκαιρων νερών, ειδικά σε συνθήκες θερινής ανομβρίας. Ακόμη και οι πεταμένοι τενεκέδες και λάστιχα αυτοκινήτων ή άλλα σκουπίδια που δημιουργούν μικροσυλλογές νερού μπορούν να παράγουν πολύ περισσότερα κουνούπια από έναν καλαμιώνα. Κάθε υγροτοπικός οικότοπος έχει διαφορετική σύνθεση και παραγωγή κουνουπιών.

Ως περιβαλλοντολόγοι και ευαισθητοποιημένοι πολίτες εμείς στο ΕΛΚΕΘΕ θα πρέπει να είμαστε οι πρώτοι που θα αναδείξουμε την σημασία και προστασία των μικρών υγροτόπων (τεχνητών και φυσικών). Η διαχείριση του Λιμνίου του ΕΛΚΕΘΕ είναι ένα τέτοιο δημιουργικό βήμα. 

Διαχείριση

Την λιμνολογική διαχείριση θα αναλάβει μικρή ομάδα ειδικών του τομέα Εσωτερικών Υδάτων και άλλων ενδιαφερόμενων μελών του ΕΛΚΕΘΕ. Η Μονάδα Εκπαίδευσης θα αναλάβει το πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Μια επιτροπή εντός της Μονάδας Εκπαίδευσης θα εξετάσει την εισαγωγή ειδών πανίδας – χλωρίδας καθώς και τα σενάρια διαχείρισης. Θα υπάρξει και εξωτερική συνεργασία ειδικών: Έχουμε είδη επικοινωνία με εντομολόγο που διαχειρίζεται ζητήματα κουνουπιών στην Κύπρο και συνεργάζεται με τον Τομέα Εσωτερικών Υδάτων. Το όλο «πείραμα» και η προσαρμοζόμενη διαχείριση του θα παρακολουθείται επιστημονικά και θα δημοσιευθεί (είναι η πρώτη προσπάθεια τέτοιου είδους ενεργειών ανάπλασης στην Ελλάδα).

Ασφάλεια

Ο υγρότοπος θα παραμείνει με πολύ αβαθή νερά – πάντα κάτω από 30 cm βάθος (συνεπώς το ζήτημα ατυχημάτων σε υδάτινο σώμα δεν υφίσταται). Προφανώς δεν θα γεμίζει ποτέ όλος ο χώρος της πρώην πισίνας – είναι πλέων αβαθές λιμνίου. Κάποιες περιόδους του θέρους θα ξεραίνεται για λόγους διαχείρισης (όπως ξεραίνονται και πολλά φυσικά λιμνία). Θα ασφαλιστεί με απλές παρεμβάσεις (περιμετρικό πλέγμα) για να μην υπάρχει ενδεχόμενο ατυχήματος πτώσεων στον χώρο από επισκέπτες. Θα καθαρίζεται τακτικά από σκουπίδια.

Μερικά αποτελεσματικά παραδείγματα:

http://www.humanesociety.org/news/magazines/2010/07-08/pool-to-pond_makeover.html?referrer=https://www.google.gr/

http://www.kmc.nsw.gov.au/Current_projects_priorities/Key_priorities/Environment_sustainability/Our_community_programs/WildThings/Pool_to_Pond

http://kilk.com/pond/

http://permaculturenews.org/2009/07/21/convert-your-eco-unfriendly-swimming-pool-into-a-biologically-active-and-attractive-fish-farm/

http://permaculturenews.org/2011/10/28/urban-pool-to-pond-conversion-two-year-progress-report/

HCMR pool in late June 2017. / Λιμνίο του ΕΛΚΕΘΕ Ιούνιος 2017. 

HCMR pool in late June 2017. / Λιμνίο του ΕΛΚΕΘΕ Ιούνιος 2017. 

Green toads are abundant at the former pool. Young ones in late June 2017. / Πρασινόφρυνοι στο Λιμνίο ΕΛΚΕΘΕ Ιούνιος 2017.

Introduction to the Wildlife of Cyprus: A Book Review

Book review: 

An introduction to the Wildlife of Cyprus

July 2017, Athens

Edited by D.J. Sparrow and E. John. Published by Terra Cypria (2016; 870 pages).  

I bought the book at my favorite bookstore in Lefkosia this June, the Mouflon Bookshop http://www.moufflon.com.cy/. Price: 60 €.

The book is absolutely amazing and everyone should get it - I wager it will go OP (out-of-print) soon.

First, I urge all to buy the book ASAP! It is a welcome gift for any Mediterranean natural history library and is a wonderful book for both visitors, students and children. 

Second, some points on its nature interpretation value: wholesome natural history!

 

The English writing and editing and the graphic art is rich and thorough and flows wonderfully throughout. Most importantly the book fills a scarce genre in books (and "book-building" as well). This genre is now possible and "easier" to build due to two things: a) various contributing experts who can and are willing to do popularised writing, and b) the amazing local photography and guidance of many good local or visiting naturalists (digital cameras...). This kind of review and popularized interpretation was not possible 20 years ago.

Third; it is a wonderful contribution to the island's non-vertebrate natural heritage. The chapters on dragonflies, moths, and many other insects are generally astounding. I learned so much and just smiled throughout. The work on the verts is also excellent, the herps and mammals and the zoogeographical issues especially (...did you know that hippos can't swim?).

Other great books exist on Cyprus's birds, herps and butterflies, but there is a lack of popularized literature on everything else of an invertebrate nature (especially the small ones...). So much of this read is novel stuff to me, refreshing, exciting!

Some criticism for the authors to consider in the revised second version. Firstly, the book has no marine section, maybe it should, even a very short one (a synoptic review like the one on the island's habitats). Secondly, some chapters do have very uneven coverage - no real reference to many groups of water bugs, water snails (except a list). There is some important missing stuff in the fish chapter. Effort should be made to narrow down the popular groups (e.g. butterflies, since Chr. Makris's 2003 book does this group justice). The authors should maybe increase aspects of other inverts in this book. But its already a huge book - I understand the restrictions. So maybe make two books!!!  Go for it authors! 

I also think there should be an effort to seek contributions from some really keystone naturalists who have worked for decades on the Island, including both G/Cypriot and T/Cypriot (but I understand this is not easy to accomplish). But this is not really criticism, its just is personal opinions by yet another critically-minded naturalist. The book is an amazing feat! To include 44 contributing authors and over 100 photographers - this is truly a work of great love, expert management and talented editing. An amazing contribution to society. 

I do not know the two British editors personally, but they seem to be amazing people - they have gathered world-experts and reviewed all-taxa macro-animals on this biodiversity-distinctive island in a scientific, artful and entertaining way. Also, they have left a legacy that should be mimicked by other Med countries (or provinces). 

The book makes a great gift.

My thanks,

Dr. S. Zogaris

David Sparrow (L) and Eddie John (R) at the book launch and signing of ‘An Introduction to the Wildlife of Cyprus’, Lemessos Town Hall, 30 November, 2016. Note the incredible girth of the book!!! (Photo: Ros Sparrow, from: http://www.cyprusbutterflies.co.uk).