 |
| A disused former hotel pool next the esearch centre facilities at HCMR Anavissos, Greece: Potential for a pond restoration project? (Drone Photo by Manos Sperelakis, May 2017) |
HCMR swimming pool to pond conversion/ Μετατροπή ξενοδοχειακής πισίνας σε λιμνίο για την περιβαλλοντική εκπαίδευση
HCMR, Anavissos, July 2017
This short proposal dwells on the potential, the benefits and opportunities in converting a former hotel pool into a pond for environmental education purposes (this draft proposal is published in Greek in order to assist in discussion and local action).
Μετατρέποντας μια ξενοδοχειακή πισίνα σε λιμνίο στο ΕΛΚΕΘΕ Αναβύσσου.
Εδώ
θα αναφερθούμε στην ιδέα της μετατροπής
μιας εγκαταλελειμμένης ξενοδοχειακής
πισίνας σε «υγρότοπο» για την περιβαλλοντική
εκπαίδευση. Η αρχική ιδέα είναι να
προωθηθεί μια απολύτως μινιμαλιστική
παρέμβαση ενώ στο μέλλον θα μπορούσε
να γίνει μια πιο δημιουργική ανάπλαση
(βλ. παραδείγματα στα παρακάτω links).
Σκοπός
και ιστορικό της ιδέας
Ο
στόχος μας είναι η προσεκτική και
σταδιακή δημιουργία χώρου περιβαλλοντικής
εκπαίδευσης που παρουσιάζει «φυσικά
στοιχεία» υγροτοπικού περιβάλλοντος
(λιμνίο, φυσική βλάστηση, άγρια χλωρίδα
και μικρο-πανίδα) δίπλα στα κτήρια του
ΕΛΚΕΘΕ στην Ανάβυσσο Αττικής.
Από
την εποχή της εγκατάστασης μας στο νέο
συγκρότημα Τρίτων στην Ανάβυσσο
(καλοκαίρι 2002) η εγκαταλελειμμένη πισίνα
του πρώην ξενοδοχείου έχει παραμείνει
τελείως αδιαμόρφωτη. Γεμίζει με αβαθές
νερό με τις χειμερινές βροχές και
διατηρεί έναν εξελισσόμενο μικρό
υγρότοπο - ένα "νέο οικοσύστημα"
με το τεχνητό δάπεδο της πρώην πισίνας
(novel ecosystem κατά Moyle). Έχουν αναπτυχθεί
μερικά είδη υδρόβιων φυτών και ένας
καλαμιώνας με ψαθιά, βούρλα και άλλα
ιθαγενή υδρόβια φυτά που προφανώς έφεραν
στην θέση αυτή τα μεταναστευτικά πουλιά.
Δεν έχει γίνει ποτέ εκούσια παρέμβαση
εισαγωγής ειδών από μέλη του ΕΛΚΕΘΕ. Η
περιοχή έχει πολύ μεγάλο πληθυσμό από
πρασινόφρυνους (Bufo
viridis)
ένα προστατευόμενο είδος αμφιβίου. Μια
απρόσμενα συνάθροιση μικρο-πανίδας
υδρόβιων εντόμων που περιλαμβάνει και
αρκετά είδη λιβελούλων (οδοντόγναθα)
δίνει ζωντάνια στα νερά. Το 2017 παρουσιάστηκαν
και χρυσόψαρα (Carassius
auratus).
Για 15 χρόνια η "πρώην πισίνα" εμπλουτίζεται και
εποικίζεται από διάφορα είδη που βρίσκουν
νερό και ζωή. Στην περιοχή έχουν
παρατηρηθεί να πίνουν νερό ή να τρέφονται
περισσότερα από 15 είδη πουλιών
(σουσουράδες, δασότρυγγες, φυλλοσκόποι,
τσιροβάκοι, χελιδόνια, κ.α.).
Προφανώς
ως έχει σήμερα - στους περισσοτέρους
από εμάς- θυμίζει... "χαβούζα και πολλοί
φοβούνται για τα κουνούπια". Υπάρχουν
όμως κάποιοι από τον Τομέα Εσωτερικών
Υδάτων όπως και ορισμένοι βιολόγοι και
περιβαλλοντολόγοι του Ινστ. Ωκεανογραφίας
που "απολαμβάνουν" το «λιμνιο του
ΕΛΚΕΘΕ».
Έχουν
γίνει συζητήσεις και σκέψεις - μεταφέρουμε
μερικές πρόχειρα και ανεπίσημα εδώ.
Περιορισμοί
Υπάρχουν κάποιοι πολεοδομικοί περιορισμοί
για αυτό σε αυτό το δοκιμαστικό στάδιο
σχεδιασμού θέλουμε να κινηθούμε πολύ
προσεκτικά και λιτά χωρίς νέες κατασκευές,
και ουσιαστικά χωρίς καμία σημαντική
δομική αλλαγή.
Αρχικό
σχέδιο
Τα
βασικά βήματα για το πρώτο στάδιο
ανάπτυξης έχουν ως εξής:
α)
βαφή του δαπέδου και τοιχίων της πρώην
πισίνας σε γήινα χρώματα - καφέ και
πράσινο- για να δοθεί η εντύπωση φυσικού
εδάφους-βλάστησης.
β)
Επένδυση τοιχίων της πισίνας με κοινά
καλάμια ή καλαμωτές για να την προσομοίωση
τους σε «καλαμιώνα».
γ)
Παρακολούθηση των νερών και απομάκρυνση
της άλγης - πειραματική διαχείριση το
λιμνίου με εισαγωγή ψαριών για την
μείωση των κουνουπιών καθώς και άλλον
πιλοτικών ενεργειών προσαρμοζόμενης
διαχείρισης. Θα υπάρξουν και
πειραματικές παρεμβάσεις για την
διαχείριση-μείωση των κουνουπιών
(συνεργασία με ειδικούς εντομολόγους).
Θέματα
Κουνούπια.
Στην περιοχή Σαρωνίδας-Αναβύσσου
υπάρχουν για μεγάλο διάστημα χρόνου
σημαντικοί πληθυσμοί κουνουπιών, στο
ΕΛΚΕΘΕ αυτό ΔΕΝ οφείλετε αποκλειστικά
στην πισίνα/λιμνίο. Αρδεύονται κήποι
και υπάρχουν πολλές μικρές επιφάνειες
νερού που αποτελούν ανενόχλητους χώρους
αναπαραγωγής κουνουπιών. Αντίθετα η
πισίνα-λιμνίο έχει τα τελευταία 15+ χρόνια
μετατραπεί σε "ζωντανό οικοσύστημα" - ήδη
υπάρχει σημαντικός αριθμός εντομοφάγων
ζώων εκεί- εντόμων, αμφιβίων, πουλιών.
Τα οδοντόγναθα (λιβελούλες) για παράδειγμα
είναι μια σημαντική «βιολογική
καταπολέμηση» κατά των πληθυσμών
κουνουπιών.
H
αντίληψη ότι εξαφανίζοντας τους
υγρότοπους φεύγουν και τα κουνούπια
είναι βαθύτατα λανθασμένη. Πολυάριθμες
έρευνες στο εξωτερικό δείχνουν ότι ένας
υγιής υγρότοπος με πλούσιο
τροφικό πλέγμα
παράγει πολύ λιγότερα κουνούπια από τα
ρηχά και κατακερματισμένα περιοδικά
νερά «αποξηραμένου υγροτόπου» ή
αρδευόμενων εκτάσεων όπου λείπουν οι
φυσικοί θηρευτές των κουνουπιών (έντομα,
ψάρια, αμφίβια, πουλιά). Οι υγρότοποι με
πιο μόνιμη κάλυψη νερού δεν παράγουν
τις μεγάλες ποσότητες κουνουπιών που
χαρακτηρίζουν μικρές συλλογές πρόσκαιρων
νερών, ειδικά σε συνθήκες θερινής
ανομβρίας. Ακόμη και οι πεταμένοι
τενεκέδες και λάστιχα αυτοκινήτων ή
άλλα σκουπίδια που δημιουργούν
μικροσυλλογές
νερού μπορούν να παράγουν πολύ περισσότερα
κουνούπια από έναν καλαμιώνα.
Κάθε υγροτοπικός οικότοπος έχει
διαφορετική σύνθεση και παραγωγή
κουνουπιών.
Ως
περιβαλλοντολόγοι και ευαισθητοποιημένοι
πολίτες εμείς στο ΕΛΚΕΘΕ θα πρέπει να
είμαστε οι πρώτοι που θα αναδείξουμε
την σημασία και προστασία των μικρών
υγροτόπων (τεχνητών και φυσικών). Η
διαχείριση του Λιμνίου του ΕΛΚΕΘΕ είναι
ένα τέτοιο δημιουργικό βήμα.
Διαχείριση
Την
λιμνολογική διαχείριση θα αναλάβει
μικρή ομάδα ειδικών του τομέα Εσωτερικών
Υδάτων και άλλων ενδιαφερόμενων μελών
του ΕΛΚΕΘΕ. Η Μονάδα Εκπαίδευσης θα
αναλάβει το πρόγραμμα περιβαλλοντικής
εκπαίδευσης. Μια επιτροπή εντός της
Μονάδας Εκπαίδευσης θα εξετάσει την
εισαγωγή ειδών πανίδας – χλωρίδας καθώς
και τα σενάρια διαχείρισης. Θα υπάρξει
και εξωτερική συνεργασία ειδικών: Έχουμε
είδη επικοινωνία με εντομολόγο που
διαχειρίζεται ζητήματα κουνουπιών στην
Κύπρο και συνεργάζεται με τον Τομέα
Εσωτερικών Υδάτων. Το όλο «πείραμα» και
η προσαρμοζόμενη διαχείριση του θα
παρακολουθείται επιστημονικά και θα
δημοσιευθεί (είναι η πρώτη προσπάθεια
τέτοιου είδους ενεργειών ανάπλασης
στην Ελλάδα).
Ασφάλεια
Ο
υγρότοπος θα παραμείνει με πολύ αβαθή
νερά – πάντα κάτω από 30 cm
βάθος (συνεπώς το ζήτημα ατυχημάτων σε
υδάτινο σώμα δεν υφίσταται). Προφανώς
δεν θα γεμίζει ποτέ όλος ο χώρος της
πρώην πισίνας – είναι πλέων αβαθές
λιμνίου. Κάποιες περιόδους του θέρους
θα ξεραίνεται για λόγους διαχείρισης
(όπως ξεραίνονται και πολλά φυσικά
λιμνία). Θα ασφαλιστεί με απλές παρεμβάσεις
(περιμετρικό πλέγμα) για να μην υπάρχει
ενδεχόμενο ατυχήματος πτώσεων στον
χώρο από επισκέπτες. Θα καθαρίζεται
τακτικά από σκουπίδια.
Μερικά αποτελεσματικά παραδείγματα:
http://www.humanesociety.org/news/magazines/2010/07-08/pool-to-pond_makeover.html?referrer=https://www.google.gr/
http://www.kmc.nsw.gov.au/Current_projects_priorities/Key_priorities/Environment_sustainability/Our_community_programs/WildThings/Pool_to_Pond
http://kilk.com/pond/
http://permaculturenews.org/2009/07/21/convert-your-eco-unfriendly-swimming-pool-into-a-biologically-active-and-attractive-fish-farm/
http://permaculturenews.org/2011/10/28/urban-pool-to-pond-conversion-two-year-progress-report/
 |
| HCMR pool in late June 2017. / Λιμνίο του ΕΛΚΕΘΕ Ιούνιος 2017. |
 |
| HCMR pool in late June 2017. / Λιμνίο του ΕΛΚΕΘΕ Ιούνιος 2017. |
 |
| Green toads are abundant at the former pool. Young ones in late June 2017. / Πρασινόφρυνοι στο Λιμνίο ΕΛΚΕΘΕ Ιούνιος 2017. |
